متاسفانه هر از گاهی می شنویم که کوهنوردی در هنگام انجام فعالیت های ورزشی و یا کوهنوردی در اثر سکته قلبی جان خود را از دست داده است. هنوز خاطره مرگ کوهنوردانی همچون اسماعیل متحیر پسند، ابراهیم شیخی، پرویز ستوده شایق و بسیاری دیگر از کوهنوردانی که بعلت بیماری قلبی در حین کوهنوردی جان خود را ازدست داده اند از یادمان نرفته و هر چند ماه یک بار خبر جدید دیگری ناشی از مرگ کوهنوردان در اثر بیماری های قلبی می شنویم.
این جدای از مرگ کوهنوردانی است که در اثر بیماری های قلبی – عروقی در منزل فوت می کنند و کسی از مرگ آنان خبردار نمی شود. اینکه چگونه می توانیم از بروز بیماری قلبی و متعاقب آن سکته های قلبی جلوگیری نماییم نیاز به اطلاعات کافی از شرایط بدنی ما و چکاپ های دوره ای دارد. مرگ ناشی از بیماری های قلبی عروقی و سکته های قلبی عامل اصلی مرگ در کشور ماست و بیش از یک سوم مرگ و میرها ناشی از بیماری های قلبی عروقی است.
چگونه از بروز سکته های قلبی در برنامه های کوهنوردی جلوگیری نماییم……
اندازه‌گیری فشارخون و میزان چربی و کلسترول:
چک کردن مرتب کلسترول خون می‌تواند در پیشگیری از بیماری قلبی، انواع سکته و مشکلات قلبی عروقی دیگر، به شما کمک کند. علاوه بر این، داشتن فشارخون مناسب خطر ابتلا به بیماری کلیوی را کم می‌کند. شما حتی اگر یک کوهنورد سالم هستید باید بدانید که جهت کنترل های دوره ای و پیشگیری از مشکلات قلبی عروقی در سنین حول و حوش ۲۰ سالگی چک فشارخون و سطح کلسترول بد و خوب خون و تری‌گلیسیرید را آغاز کنید و اگر میزان این موارد طبیعی بود، هر دو سال یک بار آزمایش‌ها را تکرار کنید.
هر چند اگر در خانواده‌ای سابقه بیماری قلبی عروقی (مثل سکته قلبی)، چاقی بیش از حد یا دیابت و عوامل خطرساز دیگر وجود داشته باشد، بد نیست که این چک کردن را از سنین ۱۴ یا ۱۵ سالگی شروع کنیم.
چیزهایی که باید درباره این آزمایش‌ها بدانید: اندازه‌گیری فشارخون با یک کار سریع و بدون درد و با یک وسیله به نام فشارسنج انجام میشود. فشارخون ۱۲ روی ۸ یا کمی پایین‌تر از این دو عدد، طبیعی است.
اندازه‌گیری چربی و کلسترول خون هم با یک آزمایش خون ساده انجام میشود. قبل از انجام این آزمایش باید ۱۲ ساعت ناشتا بوده باشید. برای کاهش خطر حمله قلبی بهتر است میزان کلسترول بد خون یا ال.دی.ال برابر ۱۰۰ یا کمتر و میزان کلسترول خوب خون یا اچ.دی.ال برابر ۴۰ یا بیشتر باشد. ویزیت متخصص قلب و عروق با کنترل فشار خون می‌توانید خطر ابتلا به سکته مغزی را تا ۴۰ درصد و خطر ابتلا به حمله قلبی را تا ۱۶ درصد کاهش دهید.
از طرفی، فشارخون بالا می‌تواند از دلایل ابتلا به آلزایمر در سنین سالمندی باشد و به همین دلیل است که پزشکان توصیه می‌کنند از ۵۰ سالگی هر ۶ ماه یک‌بار به پزشک مراجعه کنید. البته این نکته را هم فراموش نکنید که دو نفر از هر ۱۰ نفر پس از ۵۰ سالگی به فشارخون مبتلا می‌شوند و با پیشگیری و حتی تشخیص بیماری در مراحل اولیه می‌توانید روند درمان را سریع‌تر کنید و ریسک عوارض را کاهش دهید.
افزایش میزان کلسترول بد (LDL) و تری‌گلیسیرید می‌تواند برای سلامت قلب و عروق خطرآفرین باشد. پس از ۷۰ سالگی، به ویژه اگر دچار مشکلات جسمی هستید هر سال یک‌بار به متخصص قلب و عروق مراجعه کنید. زیرا با یک آزمایش خون ساده میزان کلسترول خون شما مشخص میشود و در صورت بالا بودن چربی خون، رژیم غذایی و توصیه‌های لازم برای کنترل آن به شما داده میشود.
اگر هم نیاز به مصرف دارو داشته باشید، پزشک معالج داروی لازم را به شما تجویز می‌کند. از طرفی، پس از ۷۰ سالگی گرفتن نوارقلب به ویژه اگر می‌خواهید فعالیت بدنی سنگین مانند ورزش انجام دهید یا دچار ناراحتی‌هایی مانند دیابت، فشارخون، کلسترول بالا و اضافه وزن هستید یا سیگار می‌کشید، ضروری است برای بررسی کامل‌تر فعالیت قلب، گاهی از دستگاه‌های اکوکاردیوگرافی یا آنژیوگرافی استفاده میشود.
درد در قفسه سینه:
“درد خود به خود از بین می رود” این جمله می تواند خطرناکترین جمله باشد که بر زبان یک بیمار جاری می شود. سالانه در کشور ما تعداد بسیاری بیمار به خاطر ابتلا به بیماری های قلبی می میرند، که بیشتر از مجموع بیماران سرطانی است که فوت می کنند.
نتیجه مطالعات بر روی ۲۰۰۰ نفر فرد ۶۵ سال به بالا نشان می دهد که از هر ۵ مورد حمله قلبی، یکی از آن ها تشخیص داده می شود. متخصصین داخلی می گویند اغلب مردم فکر می کنند دچار سوء هاضمه هستند به ویژه اگر این دردها حین ورزش بروز کنند.
نشانه های حمله قلبی اغلب شامل احساس سنگینی، تحت فشار بودن و یا درد در قفسه سینه است که گاهی اوقات تا فک(آرواره ها)، گردن، پشت و بازوها کشیده می شود. این نشانه ها ممکن است با تنگی نفس، عرق کردن و یا تهوع نیز همراه باشد.
شما ممکن است تصور کنید که درد در قفسه سینه تان کم است و اغلب این طور هم هست، اما نباید جان خود را به خطر بیندازید، مخصوصاً اگر دارای وزن بالا، فشارخون بالا، کلسترول بالا و یا دیابت(مرض قند) هستید. هنگامی که این نشانه ها را در خود احساس کردید، فوراً باید اقدام کنید. اگر این علایم بیشتر از چند دقیقه طول کشید، سریع دکتر خود را خبر کنید و یا با مراکز اورژانس تماس بگیرید و تقاضای آمبولانس کنید. هرگز سعی نکنید خودتان به بیمارستان بروید.
● بالا بودن کلسترول بالا بودن:
کلسترول، عامل خطر اصلی بیماری قلبی محسوب می شود و این در حالی است که علامتی از خود نشان نمی دهد. بسیاری از مردم تا زمانی که آزمایش خون نداده اند، نمی دانند کلسترول خون آنها بالاست.
کلسترول ۲ نوع است؛ خوب و بد. سطح کلسترول بد (LDL)باید کمتر از ۱۰۰ میلی گرم در هر دسی لیتر خون باشد و سطح کلسترول خوب (HDL) باید ۴۰ میلی گرم در دسی لیتر خون و یا حتی بالاتر باشد. هر ۵ سال یک بار باید کلسترول خون اندازه گیری شود و در مردان بالای ۴۵ سال و زنان بالای ۵۵سال این کار باید ترجیحا هر سال انجام شود. مطمئن باشید اگر کلسترول بد خون شما بالاتر از ۲۰۰ باشد، امکان بروز بیماری قلبی در شما وجود دارد.
بهترین راه پیشگیری از کلسترول بالا، مصرف غذاهایی است که چربی اشباع و کلسترول آنها کم است (مثلا مواد غذایی گیاهی). کاهش وزن و ورزش هم در کم کردن کلسترول خون نقش دارند. در صورت بالا بودن کلسترول خون باید حتما تحت نظر پزشک باشید و با درمان های لازم این سطح را به حد طبیعی نزدیک کنید.
● فشار خون بالا به این بیماری:
به فشار خون بالا “قاتل خاموش” هم می گویند. معمولا یک سوم مبتلایان اصلا علامتی ندارند و همین باعث بروز مشکلات جدی می شود. این مشکل در هر سنی می تواند گریبان شما را بگیرد، حتی از نوجوانی. تنها راه تشخیص آن ، کنترل فشار خون است. فشار خون سیستولی (حد بالای فشار خون) باید کمتر از ۱۲۰ میلی متر جیوه (به اصطلاح) ۱۲ باشد و حد پایین فشار خون (فشار خون دیاستولی) هم باید زیر ۸۰ میلی متر جیوه (به اصطلاح)۸قرار بگیرد. فشار خون بالایی که کنترل نشده باشد، می تواند به حمله مغزی ، حمله قلبی ، نارسایی قلبی و نارسایی کلیوی منجر شود. راههایی برای پایین نگه داشتن فشار خون وجود دارد. رژیم کم کالری و کم نمک کلید اصلی پایین نگه داشتن فشار خون محسوب می شود.
نمک باعث احتباس آب در عروق بدن می شود که فشار خون را بالا می برد. ورزش نقش بسیار مهمی در کاهش فشار خون دارد.
در ورزشهای هوازی در بدن ماده ای شیمیایی به نام اندورفین ترشح می شود، که باعث گشادی رگهای خونی و کاهش فشار خون می شود. نکته مهم دیگر، کم کردن استرس و تنش است. استرس، باعث تنگی عروق خونی و افزایش فشار خون می شود. سیگار هم باعث افزایش فشار خون می شود، حتی اگر فقط دود آن را استشمام کنید. در صورت بالا بودن فشار خون ، این مساله باید از سوی پزشک و با درمان دارویی کنترل شود.
این نشانه را جدی بگیرید:
درد قفسه سینه:
“بیماری به زودی رفع خواهد شد!” این خطرناک ترین جمله ای است که ممکن است یک پزشک ابراز نماید. محققان به بررسی سلامت ۲۰۰۰ بیمار ۶۵ ساله پرداختند. از هر پنج بیمار مبتلا به حملات و بیماری های قبلی تنها بیماری یک نفر تشخیص داده شده است.
اغلب مردم با مشاهده نشانه های بیماری تصور می کنند دچار سوء هاضمه شده اند خصوصا اگر این علائم در حین انجام فعالیتهای ورزشی نمایان شود. از نشانه های بارز حملات قلبی میتوان به احساس سنگینی فشار و درد قفسه سینه اشاره کرد که در برخی از موارد این درد ممکن است تا آرواره ها گردن پشت و دستها ادامه یابد. و یا با علائمی نظیر تنگی نفس تعریق بسیار و حالت تهوع همراه باشد.
نوار قلب:
پس از ۷۰ سالگی گرفتن نوار قلب به ویژه اگر می‌خواهید فعالیت بدنی سنگین مانند ورزش انجام دهید یا دچار ناراحتی‌هایی مانند دیابت، فشارخون، کلسترول بالا و اضافه وزن هستید یا سیگار می‌کشید، ضروری است. برای این کار پزشک متخصص قلب الکترودهایی را روی پوست سینه شما نصب می‌کند و آهنگ ضربان قلب‌تان را برای یک دقیقه مورد بررسی قرار می‌دهد. برای بررسی کامل‌تر فعالیت قلب، گاهی از دستگاه‌های اکوکاردیوگرافی یا کوروناروگرافی استفاده میشود.
فشار خون یکی از مهم ترین شاخص ها برای بیماری قلبی عروقی است. سنجش فشار خون بصورت دو رقم بیان می شود. اولین رقم یا عدد بالایی نشان دهنده فشار سیستولیک است که نماینده فشار خون وارد شده به دیواره عروق طی یک ضربان قلب است (زمانی که قلب خون را پمپ می کند). رقم دوم نشان دهنده فشار خون دیاستولیک است یعنی فشار خون بر دیواره عروق بین دو ضربان قلب، زمانی که قلب پر از خون می شود. ۷۹ – ۱۱۹ یا پایین تر : فشار خون طبیعی
۱۳۹ – ۱۲۰ (سیستولیک) و ۸۹ – ۸۰ (دیاستولیک) : مستعد فشار خون بالا
۱۴۰ یا بالاتر (سیستولیک) و ۹۰ یا بالاتر (دیاستولیک) : هایپرتنشن یا فشار خون بالا
متخصصان توصیه می کنند افرادی که در شرایط پیش از هایپرتنشن قرار دارند و به عبارتی مستعد فشار خون بالا هستند تغییرات جدی را در شیوه زندگی خود اعمال کنند تا خطرات مربوط به فشار خون بالا یعنی بیماری قلبی، سکته مغزی و آسیب کلیوی را کاهش دهند.
کلسترول:
شاید بتوان گفت: شناخته شده ترین ریسک فاکتور بیماری قلبی کلسترول است. این ماده نوعی چربی است که یک ماده مغذی مهم برای بدن نیز محسوب می شود. اما افزایش آن و یا کاهش نوع خوب آن در خون خطر انسداد عروق را که منجر به بیماری قلبی، حمله قلبی و سکته مغزی می شود را افزایش می دهد.
ارقام غیر طبیعی کلسترول عبارتند از:
– کلسترول کل ۲۰۰ میلی گرم یا بالاتر در دسی لیتر خون
– کلسترول خوب یا HDL کمتر از ۴۰ میلیگرم در دسی لیتر خون
– کلسترول بد یا LDL 160 میلی گرم با بالاتر در دسی لیتر خون هر چه کلسترول LDL کمتر باشد بهتر است.
LDL کمتر از ۱۰۰ طبیعی ، ۱۲۰-۱۰۰ نزدیک به اپتیمم و ۱۵۹-۱۳۰ حد مرزی در نظر گرفته می شود.
شاخص وزن (چربی) بدن (BMI):
این عدد نشان دهنده چربی بدن بوده و تعیین آن راه سریعی برای تشخیص اضافه وزن داشتن است.
– BMI 24.9 – ۱۸.۵ : طبیعی
– BMI 29.9- 25 : اضافه وزن
– BMI 30 یا بیشتر : چاقی
– BMI 40 یا بالاتر : چاقی مهلک که خطر مرگ را به هر علتی ۵۰ تا ۱۵۰ درصد افزایش می دهد.
شما به راحتی می توانید با تقسیم کردن وزن بر حسب کیلوگرم بر مربع قد برحسب متر BMI بدنتان را محاسبه کنید.
تدوین: دکتر حمید مساعدیان عضو کمیسیون پزشکی اتحادیه جهانی کوهنوردی
دیدگاهتان را بنویسید